Đầu tháng 5, Microsoft ra mắt Windows 10 S đã xác thực tin đồn lâu nay về hệ điều hành đám mây Windows 10 Cloud. Phiên bản Windows 10 S có đặc điểm nổi bật là không đòi hỏi nhiều về cấu hình phần cứng, tạo điều kiện thuận lợi cho mọi học sinh có được chiếc máy tính Windows có đầy đủ chức năng để học tập và nghiên cứu. Với những laptop Windows 10 S giá rẻ, khởi điểm từ 189 USD, đây được xem như là lời đáp của Microsoft cho hệ điều hành đám mây Chrome OS của Google chạy trên Chrombook giá rẻ đang ngày càng trở nên phổ biến trong các trường học.

Dưới đây là những điểm căn bản mà bạn cần biết về Windows 10 S.

Windows 10 S – an toàn, hiệu suất, tinh giảnS

Windows 10 S được Microsoft giới thiệu như là một phiên bản đầy đủ của Windows 10, nhưng đặc biệt ở chỗ chỉ chạy các ứng dụng tải về từ Windows Store mà không chấp nhận bất cứ nguồn nào khác. Microsoft thiết kế hệ điều hành mới này nhắm tới ngành giáo dục, cạnh tranh trực tiếp với Chrome OS của Google. Đây là một hệ điều hành an toàn, tinh giản, hiệu suất cao và là linh hồn của Windows 10, theo Terry Myerson, trưởng bộ phận Windows của Microsoft.

Đại diện của Microsoft giải thích chữ S trong phần tên gọi thể hiện những ưu điểm của Windows 10 S: (S)ecure – An toàn; (S)uperior performance – Hiệu suất cao; (S)treamlined for simplicity – Tinh gọn tới mức tối giản; và “The (S)oul of Windows 10” – “Linh hồn của Windows 10”.

Về cơ bản, mọi điều này đều có vẻ hợp lý. Nhưng chữ S cũng có thể đại diện cho (S)tore – Cửa hàng, (S)chool - Trường học.

Và với những mô tả như vậy, dù Microsoft không đề cập cụ thể, Windows 10 S cũng tỏ ra phù hợp cho cả người dùng phổ thông cũng như doanh nghiệp thường ngày chạy những ứng dụng đơn giản trong môi trường Internet.

Chỉ chạy ứng dụng từ Windows Store, nhưng không phải Windows 10 “rút gọn”

Như đã nói, khác với các phiên bản Windows truyền thống, Microsoft chỉ cho phép người dùng Windows 10 S cài đặt và chạy các ứng dụng tải về từ Windows Store. Thế nhưng nếu vì điều đó mà cho rằng đây là một phiên bản Windows 10 rút gọn là không thỏa đáng, vì Windows 10 S không chỉ chạy các ứng dụng đời mới Universal Windows Program (UWP) mà còn hỗ trợ cả các phần mềm desktop truyền thống (như ứng dụng .NET và nền tảng Win32) với điều kiện chúng được chuyển đổi bằng công cụ Desktop Bridge và được chấp thuận có mặt trên Windows Store.

Desktop Bridge (ban đầu có tên Project Centennial, về sau được giới thiệu là Desktop App Converter) bao gồm các công nghệ hỗ trợ nhà phát triển đóng gói lại ứng dụng desktop đã có thành dạng UWP để phân phối qua Windows Store. Kể từ phiên bản Windows 10 Creator Update, ứng dụng chuyển đổi dạng này sẽ khai thác được những công nghệ mới như bút vẽ và Cortana, thậm chí cả Microsoft Bot Framework, vì được quyền truy cập nhiều API để phát triển ứng dụng UWP cho Windows 10.

Nền tảng UWP cho phép các nhà phát triển viết ứng dụng một lần rồi chạy trên nhiều loại thiết bị Windows 10, từ PC, tablet, smarphone cho đến Xbox và HoloLens. Đây là một phần rất quan trọng trong chiến lược “One Windows” của Microsoft. Tuy nhiên, vì chỉ chạy trên Windows 10 nên ứng dụng UWP chưa nhận được sự quan tâm sâu rộng của các nhà phát triển. Microsoft tìm cách khắc phục điều này bằng Desktop Bridge nhằm làm phong phú Windows Store đồng thời lôi kéo các nhà phát triển đến với nền tảng mới. Kể cả Microsoft cũng sắp đưa bộ Microsoft Office cho PC lên Windows Store để khai thác năng suất vượt trội so với bộ Office di động. Một lợi thế thấy rõ của ứng dụng trên Store là có thể được cập nhật liên tục để cung cấp tính năng mới kịp thời cho người dùng.

Ứng dụng desktop trong lớp vỏ bọc UWP cũng chạy tách biệt kiểu sandbox như ứng dụng di động trên smartphone, và dù vẫn can thiệp vào registry và các tập tin hệ thống nhưng đã ảo hóa nên không xung đột với ứng dụng khác, không sửa đổi hệ thống Windows, dễ dàng bị gỡ bỏ sạch sẽ chứ không để lại “rác” như ứng dụng desktop cũ. Hệ thống nhờ vậy khởi động nhanh hơn và chạy nhẹ nhàng hơn, cho dù máy dùng lâu ngày thì cũng không khác gì ngày đầu mới cài. Đây chính là những lợi thế lâu nay của Chromebook chạy Chrome OS giúp chúng ngày càng lan tỏa trong các trường học, và đang nhận được sự quan tâm từ những người dùng bình thường chỉ có nhu cầu chạy những ứng dụng đơn giản với một thiết bị kết nối Internet.

Theo Microsoft cho biết, hệ thống Windows 10 S chỉ mất 15 giây cho quá trình khởi động và thời gian đăng nhập không quá 5 giây. Bật máy lên liền, mở ra dùng ngay đã là xu thế thời nay.

Windows 10 S có hầu hết tính năng đặc trưng của Windows 10, như trợ lý Cortana, xác thực sinh trắc học bằng Windows Hello, và mọi đặc quyền thông thường khác của một phiên bản Windows.

Vấn đề về hỗ trợ trình duyệt và thiết bị ngoại vi

Đáng chú ý là trên Windows 10 S, trình duyệt Microsoft Edge và công cụ tìm kiếm Bing là mặc định, không những vậy bạn không thể thay thế chúng bằng bất kỳ ứng dụng nào khác trên Windows Store. Dĩ nhiên bạn vẫn có thể điều hướng đến trang tìm kiếm của Google, nhưng mọi tương tác hệ thống trỏ tới trình duyệt sẽ luôn kích hoạt Edge. Riêng Bing có thể thay thế bằng một công cụ khác được chỉ định để phù hợp ở một vài quốc gia. Các trình duyệt phổ biến như Google Chrome và Firefox vẫn chưa có mặt trên Windows Store nên không chắc rồi đây bạn có thể dùng chúng thay thế Edge trên Windows 10 S hay không.

Dùng laptop Windows 10 S, bạn có thể gặp vấn đề với thiết bị ngoại vi, nhất là những phần cứng đã cũ. “Nhiều thiết bị ngoại vi (chẳng hạn như máy in) đang hoạt động với Windows 10 sẽ hỗ trợ Windows 10 S, nhưng có thể bị hạn chế về chức năng”, Microsoft cảnh báo.

Microsoft không bán lẻ Windows 10 S mà chỉ cung cấp cho các nhà sản xuất OEM để họ cài sẵn lên máy tính phù hợp trước khi xuất xưởng.

Người dùng được phép nâng cấp lên Windows 10 Pro

Nếu bạn không hài lòng với những hạn chế của Windows 10 S, chẳng hạn có thiết bị ngoại vi khi hoạt động không phát huy đầy đủ chức năng, hay một phần mềm desktop thực sự cần thiết nhưng chưa được Windows Store chấp thuận thì có thể sẽ phải ân hận vì đã quyết định mua laptop Windows 10 S.

Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là đành từ bỏ sản phẩm lỡ mua. Microsoft cho phép người dùng Windows 10 S nâng cấp lên Windows 10 Pro với mức phí 50 USD. Một đường link phía dưới màn hình popup sẽ dẫn dắt bạn nâng cấp dễ dàng. Cần lưu ý là khi đã nâng cấp hệ thống rồi thì không thể hạ cấp xuống trở lại Windows 10 S. Bạn cũng không thể tự cài Windows 10 S, vì Microsoft không bán lẻ Windows 10 S mà chỉ cung cấp cho các nhà sản xuất OEM để họ cài sẵn lên máy tính phù hợp trước khi xuất xưởng.

Cũng có trường hợp Microsoft không tính tiền nâng cấp, đó là máy dùng trong trường học. Với Surface Laptop hay bất kỳ laptop Windows 10 S có giá trên 799 USD thì người mua được nâng cấp miễn phí trong năm nay.

Giáo dục được lợi gì?

Windows 10 S hỗ trợ hàng loạt tính năng cao cấp vốn có của phiên bản Windows 10 Pro chứ không chỉ như Windows 10 Home, chẳng hạn như quản lý thiết bị di động, mã hóa Bitlocker, tham gia vào domain thư mục động Azure, và cập nhật Windows cho doanh nghiệp, cho phép quản trị viên tinh chỉnh chính xác khi muốn cập nhật tính năng để triển khai, và trì hoãn lịch trình cập nhật lên tới 30 ngày. Tất cả có thể được quản lý thông qua công cụ đám mây Intune for Education của Microsoft, và quản trị viên dễ dàng tạo ra hình ảnh hệ thống rồi đặt vào một thanh nhớ USB để về sau dùng phiên bản tùy chỉnh đó của Windows 10 S cài lên bất kỳ PC nào, thời gian thực hiện chỉ trong vòng 30 giây.

“Công nghệ nên giúp cuộc sống của giáo viên nhẹ nhàng hơn và thúc đẩy sinh viên sáng tạo chứ không phải là làm họ xao nhãng”, CEO Microsoft Satya Nadella nói.

Như thường lệ, Microsoft đưa ra những ưu đãi cho sinh viên. Hãng miễn phí một năm sử dụng Minecraft: Education Edition, phần mềm hãng quảng bá là sẽ thay đổi cách dạy và học. Phiên bản Office cho giáo dục, Office 365 for Education, cũng được cấp miễn phí cho các trường học. Laptop Windows 10 S được cấu hình mặc định lưu file lên mây vào tài khoản OneDrive của sinh viên, tạo điều kiện cho sinh viên truy cập dữ liệu của mình mọi lúc mọi nơi, từ bất kỳ thiết bị kết nối Internet nào.

Có “cửa” vào doanh nghiệp

Việc chỉ cho phép chạy các ứng dụng từ Windows Store không chỉ phù hợp với trường học mà còn đáp ứng điều kiện của nhiều doanh nghiệp, và rốt cục xu hướng này có thể thúc đẩy nhà phát triển, thay vì ngần ngại, sẽ nhìn thấy “mỏ vàng” từ Windows Store.

Một hệ thống “sạch”, chỉ chạy những ứng dụng phân phối qua cửa hàng trực tuyến được kiểm soát chặt chẽ sẽ đảm bảo an toàn hơn cho người dùng, và đó là điều rất quan trọng đối với doanh nghiệp. Mô hình cửa hàng ứng dụng được Apple khởi xướng và rất thành công với App Store, nay Microsoft cũng đang tiếp cận hướng này với Windows Store.

Các nhà quan sát chỉ ra Windows 10 S được chào hàng cho các trường học với những điểm nhấn: an toàn hơn với các ứng dụng từ Store, quản lý đơn giản, thời gian khởi động nhanh, thời lượng pin lâu, giá máy rẻ (khởi điểm từ 189 USD). Tất cả những ưu điểm này đều hấp dẫn và đáp ứng đòi hỏi của những doanh nghiệp trang bị nhiều máy tính cho công việc không cần cấu hình mạnh. Ngoài giáo dục, có nhiều lĩnh vực không đòi hỏi ứng dụng nặng, như chăm sóc sức khỏe, ngành hàng bán lẻ, quản lý nhà hàng khách sạn.

Windows RT tái sinh?

Sự xuất hiện của Windows 10 S khiến nhiều người băn khoăn, phải chăng Windows RT được tái sinh?

Windows RT ra đời cùng Windows 8 vào tháng 10/2012. Đây là phiên bản hệ điều hành rút gọn được thiết kế riêng cho máy tính bảng và thiết bị lai dùng chip ARM, cũng bị hạn chế với những ứng dụng cài sẵn hoặc tải về từ Windows Store. Kết cục Windows RT đã bị Microsoft khai tử trước sự thờ ơ của thị trường.

Nhưng như trên đã nói, Windows 10 S không phải là một phiên bản Windows 10 rút gọn mà là Windows 10 đầy đủ. Nó có một số điểm khác cơ bản so với Windows RT. Trước hết, laptop Windows 10 S có sức mạnh từ những bộ xử lý PC thông thường chứ không phải là tích hợp chip ARM tiêu thụ năng lượng thấp để chạy với Windows RT như trước đây. Laptop Windows 10 S có thể chạy những phần mềm desktop truyền thống, điều kiện là chúng phải được đóng gói lại và đưa lên Windows Store như đã nói ở trên.

Tiếp nữa, Windows RT lấy màn hình cảm ứng làm trung tâm và có giao diện đặc trưng của máy tính bảng như Windows 8, đó không phải là điều mà số đông người dùng PC mong muốn. Trong khi đó Windows 10 S được thiết kế cho PC, và người dùng máy tính vẫn có thể chuyển đổi sang chế độ máy tính bảng nếu muốn.

Laptop Windows 10 S sẽ đổ bộ theo sau Surface Laptop?

Windows 10 S được Microsoft thiết kế tinh gọn để chạy trên những máy có cấu hình nhẹ, giá thấp. Tuy nhiên, hãng lại mở màn với chiếc Surface Laptop có giá tới 1.000 USD. Nó có nhiều điểm tương đồng với chiếc ChromeBook Pixel cao cấp đã thất bại của Google hơn là so đọ với Chromebook giá rẻ mà hầu hết máy tính Windows 10 S sẽ phải cạnh tranh.

Máy tính chạy Windows 10 S hầu như sẽ có cấu hình khiêm tốn. HP ProBook x360 Education Edition và Acer TravelMate Spin B1 Convertible là hai kẻ tiên phong của đội quân máy tính Windows 10 S. Cả hai đều có giá bán đề xuất 299 USD. Chiếc Latitude 11 EDU của Dell cũng có cùng mức giá như vậy.

Microsoft cho biết Toshiba, Samsung, Fujitsu, và Asus sẽ bán laptop Windows 10 S với giá từ 189 USD trong hè này. Nhưng Surface Laptop sẽ lên kệ trước tiên vào ngày 15/6 tới đây.

Chưa rõ các hãng cung cấp máy tính sẽ bán laptop Windows 10 S chủ yếu trên thị trường tiêu dùng hay tập trung vào các trường học.

Thời gian sẽ sớm có câu trả lời

Tuy nhiên việc bán thiết bị chạy Windows 10 S trên thị trường tiêu dùng có thể sẽ gặp khó khăn. Một khi người dùng bắt đầu mua những những chiếc laptop giá rẻ này tại các cửa hàng và bất bình với ý nghĩ phải trả 50 USD để có thể sử dụng những phần mềm “thực sự” như Steam và Chrome, thì tiếng tăm của Windows 10 S có thể bị giảm sút nhanh chóng.

Một vấn đề nổi cộm là Windows Store vẫn còn quá ít ứng dụng, các nhà phát triển thì vẫn chưa mặn mà với việc chuyển đổi ứng dụng desktop của mình để đưa lên Windows Store. Tử huyệt thiếu ứng dụng khiến Windows Phone sụp đổ và góp phần làm Windows RT bị khai tử có thể lại tiếp tục đe dọa Windows 10 S chăng?.

Mọi thứ còn ở phía trước, và chúng ta có lẽ sẽ sớm thấy câu trả lời từ thị trường.